Kamerbrief bij signaalrapportage ILT en RIVM rapport staalslakken

Staatssecreraris Heijnen (IenW) stuurt de Tweede Kamer de 'Signaalrapportage Wettelijke regels toepassen staalslakken dekken risico’s voor mens en milieu niet af' van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Staalslakken zijn een restproduct bij productie van staal. Ook stuurt zij het rapport 'Milieuhygiënische kwaliteit LD-staalslakken'van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Dit rapport gaat over de toepassing van staalslakken als bouwstof. Zij bespreekt het beleidsmatig vervolg op de conclusies van de ILT. Ook gaat zij in op  de voorgenomen herijking van de bodemregelgeving. Tot slot staat zij stil bij het uitstel van het aanwijzen van een Bodem Richtlijn (BRL) granuliet:

Signaalrapportage ILT m.b.t. staalslakken
In het signaalrapport constateert de ILT dat de wettelijke regels voor het gebruik van staalslakken de risico’s voor mens en milieu
niet voldoende afdekken. In het signaalrapport concludeert de ILT dat staalslakken in grote hoeveelheden en in dikkere lagen worden toegepast dan bij het opstellen van de wetgeving het uitgangspunt was; dat er in de huidige wetgeving over het toepassen van bouwstoffen geen normen zijn opgenomen voor zuurgraad (de pH); dat niet alle stoffen zijn genormeerd en dat er aanwijzingen zijn dat de uitloging van metalen en de lage zuurgraad ten minste tientallen jaren door kan gaan. Tot slot constateert de ILT dat de mogelijkheid tot controle op de gestelde toepassingsvoorwaarden van de producent zeer beperkt is vanwege het ontbreken van een meldplicht en de verplichting tot het toepassen onder IBC voorwaarden (isoleren, beheersen en controleren). Hieronder worden de huidige kaders geschetst en de nodige vervolgstappen om de risico’s voor mens en milieu terug te brengen.

Huidige kaders
In het Besluit bodemkwaliteit (Bbk) zijn de eisen opgenomen die worden gesteld aan het toepassen van bouwstoffen zoals staalslakken. Daarin staat dat het toepassen van een bouwstof functioneel moet zijn (niet meer dan nodig), dat een bouwstof niet mag worden gebruikt voor het ophogen van terreinen én dat een bouwstof moet voldoen aan milieukwaliteitseisen die zijn opgenomen in de Regeling bodemkwaliteit (Rbk). Ook moet een bouwstof worden verwijderd, als de toepassing niet meer functioneel is.
Naast de specifieke eisen in het Besluit bodemkwaliteit gelden de zorgplichten die zijn opgenomen in de Wet bodembescherming, en het Bbk. Het is op grond daarvan verplicht alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs mogelijk zijn om verontreiniging van de bodem of het oppervlaktewater te voorkomen.

Van staalslakken is bekend dat deze een hoge pH-waarde hebben (lage zuurgraad). Bij toepassing moet hier rekening mee worden gehouden. Als degene die staalslakken toepast geen maatregelen neemt om verontreiniging van de bodem of het oppervlaktewater te voorkomen, is hij in overtreding van de eerdergenoemde zorgplicht. Dit wordt ook uitgelegd in de Circulaire “Toepassing van staalslak en
hoogovenslak(zand) in aanvullingen en ophogingen van 6 juli 2005”.

In de Regeling bodemkwaliteit is ook geregeld dat degene die de bouwstof toepast over informatie beschikt over de risico’s van de bouwstof. Gezien het belang hiervan is in de Regeling bodemkwaliteit 2022 (Staatcourant 2023, 1338), die zal gaan gelden onder de Omgevingswet, explicieter opgenomen wat in de milieuverklaring moet staan, die verstrekt wordt bij een levering van bouwstoffen.

Het op de markt brengen van stoffen en mengsels wordt geregeld door de EU stoffenverordening REACH. Deze verordening maakt degene die een stof of mengsel op de markt brengt (registrant) verantwoordelijk voor het overleggen van informatie over samenstelling en gebruik hiervan. Het is de verantwoordelijkheid van de registrant én van de gebruiker dat het gebruik veilig is. 
De ILT, zoals het signaalrapport zelf ook al stelt, doet nog onderzoek naar de inzet van de mogelijkheden binnen REACH.

Vervolgstappen
De huidige kaders maken het toepassen van staalslakken mogelijk. Tegelijkertijd worden de zorgen die de ILT uitdraagt in de signaalrapportage herkend. 
Om toezicht en handhaving beter te kunnen borgen wordt samen met ODNL onderzocht wat nodig is. Daarin zal onder meer worden bekeken in hoeverre een meldplicht en/of een vergunningplicht voor werken met staalslakken toegevoegde waarde heeft. Een vergunning en/of een meldplicht biedt de mogelijkheid vooraf te toetsen of een toepassing voldoet aan de eisen gesteld in het Bbk en of er
voldoende maatregelen worden genomen om risico’s te voorkomen. Na de zomer komt hierover meer informatie.

Herijking bodemregelgeving
De komende jaren wordt aan de herijking van de bodemregelgeving gewerkt. De huidige bodemregelgeving is in 2008 voor het laatst grondig herzien. Gegeven maatschappelijke opgaven zoals de circulaire economie; juridische ontwikkelingen,
zoals de Omgevingswet; (nieuwe) Europese richtlijnen, zoals de KRW en de aangekondigde Europese bodemrichtlijn, is het van belang om de regelgeving tegen het licht te houden. Het doel van de herijking is om tot een solide toekomstbestendig bodemstelsel te komen, waarin bodem en grondwater beschermd zijn, en waar een goede balans tussen beschermen en benutten bereikt wordt.

Handhaven bij normoverschrijding factor 1,4
Als grond of een bouwstof wordt toegepast moet vooraf worden vastgesteld dat de kwaliteit voldoet aan de norm; dit wordt vastgelegd in de milieuhygiënische verklaring die de toepasser in bezit moet hebben. In de huidige Regeling bodemkwaliteit is een bepaling opgenomen waarin wordt voorgeschreven dat pas sprake is van een overtreding als de norm met een factor 1,4 wordt overschreden.

Door middel van statistische analyses is vastgesteld dat als bij controle een bodemnorm met een factor groter dan 1,4 wordt overschreden met voldoende betrouwbaarheid vastgesteld kan worden dat er sprake is van een normoverschrijding. In de Regeling bodemkwaliteit 2022 (Staatcourant 2023, 1338) die met de Omgevingswet in werking treedt staat de factor 1,4 niet meer omschreven, omdat het, in lijn met de Omgevingswet, een decentrale bevoegdheid is om vast te stellen wanneer kan worden gehandhaafd.

Uitstel BRL granuliet
In de Kamerbrief van 14 juli 2022 (35334-190) is aangekondigd dat een aparte
beoordelingsrichtlijn (BRL) voor het aantonen van de milieukwaliteit van granuliet in het voorjaar van 2023 wordt aangewezen in de Regeling bodemkwaliteit.  Er is inmiddels een aparte BRL beschikbaar. Deze BRL voldoet echter niet aan alle eisen die in artikel 25 van het Besluit bodemkwaliteit zijn gesteld. De BRL kan daarom op dit moment niet worden aangewezen. Zolang de BRL niet kan worden aangewezen moet het bedrijfsleven op een andere manier aantonen dat granuliet voldoet aan de milieukwaliteitseisen voor grond. Deze mogelijkheden zijn er.

Als er een aangepaste BRL komt, zal eerst worden getoetst of de BRL aan de wettelijke eisen voldoet. Dit zal gebeuren op basis van de regelgeving zoals die zal gelden onder de Omgevingswet. Pas daarna zal worden beoordeeld of aanwijzen
mogelijk is en wanneer dat is. Informatie over de voortgang volgt.

Lees de hele kamerbrief en bijbehorende documentatie via tabblad bijlagen.

20-4-2023, Bron: Rijksoverheid.nl